Dzisiaj ewidentnie coś nowego na moim blogu – artykuł adw. Mindaugasa Vaičiūnasa o obowiązku alimentacyjnym wobec dzieci. Sama przeczytałam z ogromnym zainteresowaniem. Zapraszam do lektury:
O MATERIALNYM UTRZYMANIU DZIECI W REPUBLICE LITEWSKIEJ
W danym artykule podamy najważniejsze zasady regulacji prawnej materialnego utrzymania dzieci, stosując prawo Republiki Litewskiej. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że dzieci rodziców, mieszkających zarówno w związku małżeńskim jak i bez zawarcia związku małżeńskiego, posiadają jednakowe prawo do utrzymania. Akty prawne Republiki Litewskiej przewidują obowiązek rodziców utrzymywania swoich dzieci do ich pełnoletności (za osobę pełnoletnią na Litwie uważa się osobę w wieku 18 lat), jednak istnieją również wyjątki, zgodnie z którymi utrzymanie od rodziców mogą otrzymać także i dzieci pełnoletnie.
Cz. 1 art. 3.192 Kodeksu cywilnego Republiki Litewskiej (dalej w tekście – KC RL) przewiduje, że rodzice powinni materialnie utrzymywać swoje niepełnoletnie dzieci. Porządek i forma utrzymania ustalane są za wspólną zgodą rodziców. W cz. 1 art. 3.196 KC RL ustalone, że sąd może przysądzić utrzymanie dla niepełnoletnich dzieci z ich rodziców (jednego z nich), którzy nie wypełniają obowiązku utrzymywania swoich dzieci następującymi sposobami:
(1) co miesiąc wypłacanymi wypłatami okresowymi;
(2) konkretną sumą pieniężną;
(3) przysądzając dziecku określone mienie.
Oznacza to, że w regulacji prawnej Republiki Litewskiej jest wskazane, że rodzice mają prawo samodzielnie porozumieć się odnośnie do utrzymania dzieci, jednakże jeśli jeden z rodziców (lub oboje) unika przyczyniania się do utrzymania niepełnoletniego dziecka, utrzymanie dziecku może przysądzić sąd w jednej z form, wskazanych przez KC RL.
W cz. 2 art. 3.192 KC RL wskazano, że wysokość utrzymania powinna być proporcjonalna do potrzeb niepełnoletnich dzieci i stanu materialnego rodziców oraz zapewnić niezbędne warunki dla rozwoju dziecka. Mało tego, zgodnie z ogólną zasadą oboje rodziców powinni utrzymywać dziecko w równych częściach (w cz. 1 art. 3.156 KC RL ustalona zasada równości władzy rodzicielskiej), jednak uwzględniając takie ważne okoliczności jak sytuacja majątkowa rodziców, zdolność do pracy, stan zdrowia itp., sąd może odstąpić od wskazanej zasady. W praktyce sądow litewskich sformułowano pewne orientacyjne kryteria odnośnie utrzymania niepełnoletnich dzieci. Jedno z takich kryteriów – uzasadnione potrzeby dziecka, o których decydują jego zdolności, skłonności, a także wiek (wraz z rozwojem dziecka rosną też jego potrzeby itp.). Ustalając wysokość utrzymania niepełnoletniego dziecka należy wziąć pod uwagę to, że utrzymanie powinno zapewnić konieczne warunki do rozwoju dziecka, dla utworzenia których powinno się zaspokoić potrzeby na wyżywienie, ubiór, mieszkanie, zdrowie, naukę, odpoczynek, czas wolny, potrzeby kulturalne i inne. Uwzględniając zdolności i chęci, dziecku także powinny być stworzone warunki finansowe dla uczęszczania na zajęcia dodatkowe, udziału w imprezach sportowych, kulturalnych, uczęszczanie do teatru, na koncerty, letnie obozy dziecięce, nabycie potrzebnych środków do rozwijania jego zdolności, a także do zabaw itp.
Sąd nie może przysądzić na utrzymanie dziecka więcej, niż na to obiektywnie pozwala stan majątkowy rodziców, dlatego, rozpatrując sprawę o przysądzeniu utrzymania, sąd powinien ustalić stan majątkowy ojca/matki. Stan majątkowy rodziców jest oceniany przy uwzględnieniu całości okoliczności: dochodów rodziców, posiadanych nieruchomości i ruchomości, inwestycji, stanu zdrowia, liczby utrzymywanych osób, a także zachowania rodziców – dążenie, aby zarobić, otrzymać dochody na utrzymanie dzieci. Jeżeli istnieją poważne wątpliwości co do prawdziwego stanu majątkowego rodziców, otrzymywanych przez nich dochodów itp., sąd ma prawo ocenić te okoliczności na korzyść interesów dziecka, tj. uważać, że sytuacja majątkowa rodziców pozwala przysądzić potrzebom dziecka odpowiednie utrzymanie. Standardy osoby sprawiedliwej i troskliwej, która posiada obowiązek utrzymania swego niepełnoletniego dziecka, wymagają podjęcia wszelkich dostępnych działań w celu otrzymania dochodów na utrzymanie dziecka.
Zgodnie z praktyką, sformułowaną przez Najwyższy Sąd Litwy, ogólna suma miesięczna, przeznaczana na utrzymanie dziecka, nie powinna być mniejsza niż minimalna miesięczna płaca. W dniu dzisiejszym (listopad 2016) minimalna płaca na Litwie wynosi 380 euro. Po zasądzeniu alimentów sąd może również zmniejszyć lub zwiększyć wysokość przysądzonego utrzymania, jeżeli po wydaniu orzeczenia, na mocy którego zostało ustalone utrzymanie, istotnie zmieniła się sytuacja materialna stron. Obowiązek rodzicielski utrzymywania swoich niepełnoletnich dzieci pozostaje aktualny również po oddzieleniu dzieci od rodziców lub w razie ograniczenia władzy rodzicielskiej, z wyjątkiem przypadków adopcji dziecka (art. 3.195 KC RL).
Należy wspomnieć praktykę, sformułowaną przez Najwyższy Sąd Litwy, gdy jeden z rodziców wraz z niepełnoletnim dzieckiem mieszka za granicą, a drugi rodzic (od którego jest przysądzane utrzymanie) – na Litwie. Sąd wytłumaczył, który z rodziców (czy obojgu) powinien ponosić większe obciążenie w utrzymaniu dziecka, które powstało wskutek tego, że dziecko zostało przewiezione do drugiego państwa, w którym na zaspokojenie potrzeb dziecka należy przeznaczyć więcej środków pieniężnych. Sąd wyjaśnił – rozpatrując pytanie odnośnie do wysokości alimentów należnych od ojca (matki), mieszkającego na Litwie – że w takim przypadku obok kryteriów wielkości utrzymania, wskazanych w cz. 2 art. 3.192 KC RL (potrzeby dziecka i stan majątkowy rodziców), należy uwzględnić także okoliczność, z czyjej inicjatywy dziecko mieszka za granicą.
W tych przypadkach, gdy dziecko zostaje przesiedlone za granicę za wspólną zgodą obojga rodziców, oboje rodzice świadomie ponoszą większe obciążenie finansowe, związane z zaspokojeniem potrzeb niepełnoletniego dziecka, w zależności od wyższej stopy życia w państwie zagranicznym, w którym zamieszkuje dziecko. Jeżeli zaś jeden z rodziców nie zgadza się na wyjazd dziecka za granicę, wówczas rodzic, z inicjatywy którego dziecko przenosi się za granicę, w pewnym stopniu powinien ponosić znaczniejszą część zwiększonych wydatków na potrzeby dziecka. To kryterium najczęściej zgadza się z kryterium stanu majątkowego rodziców, gdyż ten z rodziców, który zamieszkuje i pracuje w państwie zagranicznym o wyższej stopie życia i z którym jest ustalone miejsce zamieszkania dziecka, zazwyczaj uzyskuje wyższe dochody, odpowiadające poziomowi życia w danym państwie, dlatego jest w stanie przeznaczyć na utrzymanie dziecka więcej środków pieniężnych, niż ten z rodziców, który pozostał na Litwie. Zatem z takim przypadku należy stwierdzić, iż istnieje podstawa odstąpienia od zasady równych części przy alimentacji dziecka, gdyż ojciec (matka), który pozostał na Litwie i powinien udzielać utrzymania, może nie posiadać takich dochodów, które należałoby przeznaczyć na potrzeby dziecka, zamieszkującego za granicą.
W cz. 3 art. 3.194 KC RL ustanowiono wyjątek, który głosi, że sąd ustala utrzymanie nie tylko dzieciom zanim doczekają pełnoletności, lecz również i w tych przypadkach, kiedy dziecko jest niezdolne do pracy z powodu niepełnosprawności, przyznanej mu do pełnoletności. Inny bardzo ważny wyjątek ustalono w art. 3.1921 KC RL. Wspomniana zasada przewiduje, że rodzice, jeśli mają taką możliwość, powinni utrzymywać swe pełnoletnie dzieci, które uczą się na poziomie programu kształcenia średniego lub na podstawie programu kształcenia zawodowego dla zdobycia pierwszej kwalifikacji albo studiują na wydziale dziennym uczelni wyższej dla zdobycia pierwszej kwalifikacji i nie są starsze niż 24 lata oraz potrzebują wsparcia finansowego, uwzględniając stan finansowy pełnoletnich dzieci, otrzymywane przez nie dochody, możliwość samym otrzymać dochody i inne ważne okoliczności (cz. 1 art. 3.1921 KC RL).
Należy zaznaczyć i to, że w danym przypadku już samo pełnoletnie dziecko powinno zwracać się do sądu z pozwem w sprawie przyznania mu utrzymania, jeżeli jego rodzice (lub jeden z nich) nie wypełnia swego obowiązku wsprierać go materialnie (cz. 2 art. 3.1921 KC RL). Znowuż jak i w przypadku utrzymania niepełnoletniego dziecka, podejmując decyzję w sprawie przysądzenia i ustalenia wysokości utrzymania, sąd powinien uwzględnić stan rodzinny i finansowy dziecka i jego rodziców, a także inne ważne okoliczności. Jednakże Sąd Konstytucyjny, decydując o zgodności danego przepisu prawnego z Konstytucją, w postanowieniu z dnia 7 czerwca 2007 roku ustalił, że instytucja wsparcia dzieci pełnoletnich, uczących się na wydziałach dziennych szkół średnich, zawodowych lub studiujących na uczelniach wyższych, istotnie różni się od instytucji utrzymania dzieci niepełnoletnich; przyznanie utrzymania dla dzieci pełnoletnich nie może być opierane na tych samych podstawach, jak niepełnoletnich. W przeciwnym wypadku zostałaby zaprzeczona koncepcja pełnoletności, utwierdzona w Konstytucji i całym systemie prawnym.
Zgodnie z praktyką, sformułowaną przez Najwyższy Sąd Litwy, rozpatrując pytanie odnośnie przyznania utrzymania pełnoletniemu dziecku, należy wziąć pod uwagę kryteria, charakteryzujące:
(1) konieczności wsparcia pełnoletniego dziecka oraz
(2) możliwości rodziców świadczenia wsparcie.
Najwyższy Sąd Litwy konsekwentnie trzyma się praktyki, że w każdym konkretnym przypadku należy rozważać kryteria obu grup i oceniać je oddzielnie, to znaczy, że określa się, czy uczącej się osobie pełnoletniej jest niezbędne utrzymanie; ocenia się realne możliwości rodziców świadczenia takiego utrzymania. Należy zaznaczyć, że ważne jest zachowanie równowagi między wspomnianymi kryteriami: nawet po ustaleniu kryterium pierwszej grupy – potrzebę utrzymania, takie utrzymanie nie może być udzielone jeżeli nie ustala się kryterium drugiej grupy – realnej możliwości rodziców świadczyć utrzymanie pełnoletniemu dziecku.
Szczególnie ważne jest również to, że w sprawach o takim charakterze sąd szczegółowo ocenia stan finansowy dziecka, jego możliwości samodzielnego zadbania o potrzebne środki finansowe. Także ustalane są potrzeby osoby, proszącej wsparcia: czy powinna ona płacić za studia, czy wsparcie jest potrzebne tylko na koszty, związane z życiem, do których, bez zwykłych kosztów na wyżywienie, ubiór, środki higieny i inne konieczne wydatki, zalicza się także i koszty wynajmu i utrzymania mieszkania, koszty na przejazd do uczelni, środki, niezbędne do nabycia środków do nauki itp. Mało tego, bierze się pod uwagę także i nieruchomości oraz ruchomości osoby pełnoletniej, dochody wszelkiego rodzaju (wynagrodzenie za pracę, zasiłki, renty, wynagrodzenia autorskie, stypendia i in.) oraz oczywiście wykorzystanie uzasadnionych możliwości ich zdobycia. Rozpatrywane jest nawet to, czy dziecko rzetelnie wypełnia swój obowiązek uczenia się. Ocenia się i samych rodziców: czy posiadają oni możliwości świadczenia utrzymanie, czy z powodu świadczonego utrzymania istotnie nie pogorszy się sytuacja materialna rodziców i członków ich rodziny, czy sami rodzice nie potrzebują wsparcia, opieki itp.
Jeżeli dziecko studiuje za granicą, poza wspomnianymi wyżej okolicznościami sąd ocenia również wpływ rodziców, zgodę na wybór dziecka studiów za granicą. Także ocenia się, czy pełnoletnie dziecko wspólnie z rodzicami zadecydowało wybrać studia w innym kraju, czy wspólnie z rodzicami oceniło ryzyko odnośnie koniecznych wydatków, związanych z nauką za granicą itp. Sąd Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 7 czerwca 2007 roku orzekł, iż stosunki pełnoletnich dzieci i rodziców pod wieloma względami są szczegółowe, ich kontakty są konstytucyjnie wartościowe. Jednak to samo w sobie nie oznacza, że można uchwalić taką regulację prawną, zgodnie z którą ciężar realizacji samodzielnie przez pełnoletnie dzieci podjętych decyzji można by było przenieść rodzicom, którzy nie mają i nie mogą mieć wpływu na takie decyzje podejmujące pełnoletnie dzieci (władza rodzicielska).
Najwyższy Sąd Litwy również wyjaśnił, że powstanie prawa do alimentów i moment wyniesienia sprawy przed sądem zazwyczaj różnią się dlatego, że osoba zwraca się do sądu nie natychmiast po tym, gdy staje się pełnoletnią, nie jest podstawą do stwierdzenia, że utrzymanie dla niej nie było potrzebne. Sąd Najwyższy takim wyjaśnieniem ma na celu ochronę pełnoletnich dzieci przed chęcią rodziców uniknięcia obowiązku utrzymania pełnoletnich dzieci, które potrzebują wsparcia. Taka opinia jest ważna również dlatego, żeby było wytłumaczone, iż nie należy pozbawić pełnoletnich dzieci prawa przysądzenia i zaległego utrzymania tylko dlatego, że od razu po doczekaniu pełnoletności nie zwróciły się one do sądu. Warto też zaznaczyć, że zaległe alimenty nie mogą być wyegzekwowane za więcej niż trzy lata od wniesienia pozwu do sądu.
Mindaugas Vaiciunas, adwokat w prawie rodzinnym, koordynator Family Law Europe.
www.vaiciunas.lt; www.seimosmediacija.lt; www.familylaweurope.com
{ 1 komentarz… przeczytaj go poniżej albo dodaj swój }
prawo chyba wszędzie jest niesprawiedliwe